EN
GR
IT
“The School of Athens”1 is an ambition; a utopian vision of a free, open, informal, and common space for learning. It is an in-between space. Neither inside nor outside, not quite a room, but also not simply a space for circulation. It is monumental, but also generous, and almost casual. It is not a classroom, and yet we see scholars and students debating, teaching, and studying. Although we typically think of learning taking place in the classroom, educators and architects have recognized for thousands of years that learning also takes place in the space between; in the hallways, on the stairs, at the café, in the quad. Socrates taught in the Agora. Plato founded his Academy in the olive grove outside of Athens and often taught while walking. Medieval colleges were organized around a communal courtyard. 20th century universities are filled with informal learning spaces often associated with circulation, and today there is a particular fascination with designing staircases, or stepped seating spaces, as the main architectural feature of an academic commons.
Architects throughout history have experimented with different spatial strategies for creating “free-spaces” in academic institutions – unprogrammed spaces for impromptu conversations, casual gossip, pop-up lectures, networking, and informal teaching. However, these in-between spaces are often difficult to see amidst all of the other programmes in a university building.
“The School of Athens” exhibition at the Greek Pavilion considers these academic common spaces as architectural specimens; objectively identified, classified, and made legible for analysis, comparison, and debate. Specifically, the exhibition showcases physical models of fifty-six different academic common spaces from across history and around the world, both realized and unrealized. By no means canonical, complete, or definitive, this selection is simply meant to provide a diverse and representative sample of projects that are compelling. With more time and resources, this study could productively expand to include hundreds of projects. The fifty-six models on display are all treated equally, mounted on the end of vertical steel bars, elevated to waist height for easy viewing from all angles, and organized in a grid that fills the pavilion equally in all directions. The physical models are complemented by data, drawing, and image pamphlets that allow for further project comparison. An online database of all fixty-six digital models can be accessed for further interrogation and play.
The pavilion is its own kind of learning “freespace.” By self-conciously adopting the architectural trope (or architectural cliché?) of the amphitheater, the space is constructed as a stepped landscape that enables individual study, small group informal conversation, and large group lectures and debates. The field of 3d printed models is displayed across this landscape, inviting visitors to move throughout the pavilion, and animate the models – almost as additional participants – during large lectures or events.
A pavilion that examines the common spaces that students and teachers occupy should be researched and produced by students and teachers. The project is an international collaboration between students and faculty at the National Τechnical University of Athens and the Architectural Association in London. Through a series of workshops held in Athens and London throughout the spring of 2018 we collectively selected the projects, identified the academic commons in each, “designed” the extracted specimen digitally, and fabricated the physical models.
There’s no absolute definition of the academic commons. It remains subjective, slippery, and open for debate. However, its clear that the academic commons is paradoxically the space within the university that is either un-programmed, or that is capable of supporting a multitude of different programs. The academic commons is the connective tissue of the university, often having some overlap with the main circulation spaces, but they are not necessarily equivalent. To borrow Hannah Arendt’s term, the academic commons is the “space of appearance” within the university, the institutional equivalent of the public space in the city, or of the living room in the house. It is the space to see and be seen.
We believe that the architecture of academic institutions is in need of continual critique and update, and that the common spaces within the university are particularly vital to the university’s continued relevance and vibrancy. Researching, revealing, and evaluating the architecture of the academic commons that surround us is a critical first step towards being able to reinvent the academic commons of the future. There is therefore an urgent need to both look back, and to scan across the current landscape of university architecture, to extract interesting and successful spaces that are “free” – democratic, unprogrammed, and common.
Xristina Argyros and Ryan Neiheiser, May 2018
1 – Raphael, The School of Athens, 1509-1511, Fresco, 500cm x 770cm. Apostolic Palace, Vatican City.
“Η Σχολή των Αθηνών”1 είναι μια φιλοδοξία, ένα ουτοπικό όραμα ενός ελέυθερου, ανοιχτού, άτυπου και κοινού χώρου μάθησης. Είναι ένας χώρος που βρίσκεται στο “ενδιάμεσο.” Ούτε μέσα ούτε έξω, δεν έχει τις ιδιότητες ενός δωματίου αλλά ούτε και είναι ένας χώρος καθαρά για κυκλοφορία. Είναι μνημειακός αλλά ταυτόχρονα γενναιόδωρος και απλός. Δεν είναι τάξη και όμως βλέπουμε στους χώρους αυτούς μελετητές και μαθητές να συζητούν, να διδάσκουν, και να μαθαίνουν. Παρόλο που συνήθως θεωρούμε ότι η μάθηση λαμβάνει χώρα στην τάξη, εκπαιδευτικοί και οι αρχιτέκτονες έχουν αναγνωρίσει εδώ και χιλιάδες χρόνια ότι η εκμάθηση πραγματοποιείται επίσης στο “ενδιάμεσο”: στους διαδρόμους, στις σκάλες, στην καφετέρεια, στο προαύλιο. Ο Σωκράτης δίδαξε στην Αρχαία Αγορά. Ο Πλάτωνας ίδρυσε την Ακαδημία του στον Ελαιώνα της Αθήνας οπού συχνά δίδασκε ενώ περπατούσε. Μεσαιωνικά κολλέγια ήταν οργανωμένα γύρω από μία κοινόχρηστη αυλή. Τα πανεπιστήμια του 20ου αιώνα είναι γεμάτα από άτυπους μαθησιακούς χώρους συνήθως συνδεδεμένους με χώρους κυκλοφορίας, και σήμερα, υπάρχει μια ιδιαίτερη γοητεία με το σχεδιασμό αμφιθεατρικών ή κλιμακωτών καθισμάτων που αποτελούν το κύριο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό ενός ακαδημαϊκού κοινού χώρου.
Αρχιτέκτονες ανά τους αιώνες έχουν πειραματιστεί με διαφορετικές χωρικές στρατηγικές για την δημιουργία “ελεύθερων χώρων” (“freespace”) σε ακαδημαϊκα ιδρύματα – μη προγραμματισμένους χώρους για αυτοσχέδιες συνομιλίες, περιστασιακά κουτσομπολιά, pop-up διαλέξεις, δικτύωση και άτυπη διδασκαλία. Εντούτοις, οι ενδιάμεσοι αυτοί χώροι είναι συχνά δύσκολο να γίνουν αντιληπτοί από όλα τα άλλα δομικά προγράμματα ενός πανεπιστημιακού κτηρίου.
Η έκθεση “Η Σχολή των Αθηνών” στο Ελληνικό Περίπτερο αντιμετωπίζει αυτούς τους ακαδημαϊκούς κοινούς χώρους ως αρχιτεκτονικά δείγματα, αντικειμενικά προσδιορισμένα, ταξινομημένα και με ευανάγνωστη μορφή για ανάλυση, σύγκριση και συζήτηση. Συγκεκριμένα, η έκθεση παρουσιάζει πενήντα έξι μακέτες διαφορετικών ακαδημαϊκών κοινών χώρων, εν ενεργεία και μη, από όλη την ιστορία και όλο τον κόσμο,. Χωρίς να είναι υποδειγματική, πλήρης ή οριστική, η επιλογή αυτή έχει ως στόχο να παράσχει ένα ποικίλο και αντιπροσωπευτικό δείγμα έργων που προκαλεί ερεθιστικό ενδιαφέρον. Με περισσότερο χρόνο και πόρους, η μελέτη αυτή θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει εκατοντάδες έργα. Οι πενήντα έξι μακέτες είναι τοποθετημένες στις άκρες κάθετων χαλύβδινων ράβδων, είναι ανυψωμένες σε ύψος ενός μέτρου για εύκολη προβολή από όλες τις γωνίες του περιπτέρου και είναι οργανωμένες σε ένα πλέγμα που γεμίζει ισότιμα προς όλες τις κατευθύνσεις το χώρο του ελληνικού περιπτέρου. Οι μακέτες συμπληρώνονται από εγχειρίδια δεδομένων, σχεδίων και εικόνων που επιτρέπουν την περαιτέρω σύγκριση των έργων. Μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων όλων των πενήντα έξι ψηφιακών μακετών είναι επισκέψιμη για επιπλέον εξερεύνηση.
Το Περίπτερο είναι το δικό του είδος μάθησης “ελεύθερου χώρου.” Υιοθετώντας συνειδητά την αρχιτεκτονική κοινοτοπία του αμφιθεάτρου, ο χώρος του περιπτέρου είναι διαμορφωμένος σαν ένα κλιμακωτό τοπίο το οπόιο επιτρέπει ατομική μελέτη, ανεπίσημη συζήτηση μικρών ομάδων και μεγάλες ομαδικές διαλέξεις. Το πεδίο των τρισδιάστατα εκτυπωμένων μακετών θα είναι εκτεθειμένο σε αυτό το τοπίο, προσκαλώντας τους επισκέπτες να περιφερθούν σε όλο το χώρο και να ζωντανέψουν τις μακέτες, σχεδόν ως πρόσθετους συμμετέχοντες, κατά τη διάρκεια μεγάλων διαλέξεων ή εκδηλώσεων.
Ένα περίπτερο που εξετάζει τους κοινούς χώρους που καταλαμβάνουν φοιτητές και εκπαιδευτικοί θα πρέπει να ερευνηθεί και να παραχθεί από φοιτητές και εκπαιδευτικούς. Η έκθεση αποτελεί μια διεθνή συνεργασία μεταξύ φοιτητών και καθηγητών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Αγγλικού πανεπιστημίου Architectural Αssociation στο Λονδίνο. Μέσα από μια σειρά εργαστηρίων που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα και το Λονδίνο κατά τη διάρκεια της άνοιξης του 2018, επιλέξαμε συλλογικά τα έργα, προσδιορίσαμε σε κάθε κτήριο τα ακαδημαϊκά κοινά, “σχεδίασαμε” το εξαγόμενο δείγμα ψηφιακά και κατασκευάσαμε τις φυσικές μακέτες.
Δεν υπάρχει απόλυτος ορισμός των “ακαδημαϊκών κοινών.“ Παραμένει υποκειμενικός και ανοιχτός για συζήτηση. Παρ’ολα αυτά, είναι ξεκάθαρο οτί τα “ακαδημαϊκά κοινά” είναι παραδόξως οι χώροι μέσα στα πανεπιστήμια οι οποίοι είναι είτε απρογραμμάτιστοι είτε ικανοί να υποστηρίξουν μια ποικιλία απο διαφορετικά γεγονότα και προγράμματα. Τα “ακαδημαϊκά κοινά“ αποτελούν ουσιαστικά τον συνδετικό ιστό των πανεπιστημιακών χώρων ο οποίος συχνά συμπίπτει με τους χώρους κυκλοφορίας, αλλά δεν είναι ισοδύναμος. Δανειζόμενοι τον όρο της Hannah Arendt, είναι ο “χώρος των εμφανίσεων” μέσα στο πανεπιστήμιο, το θεσμικό ισοδύναμο του δημόσιου χώρου για την πόλη, ή διαφορετικά, του καθιστικού για το σπίτι. Εϊναι ο χώρος για να δεις και να σε δουν.
Πιστεύουμε ότι η αρχιτεκτονική των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων χρειάζεται συνεχή κριτική και εκσυγχρονισμό, και ότι οι κοινόχρηστοι χώροι του πανεπιστημίου είναι ζωτικής σημασίας για τη αδιάλειπτη συνάφεια και ζωντάνια του ακαδημαϊκού θεσμού. Η έρευνα, η αποκάλυψη και η αξιολόγηση της αρχιτεκτονικής των ακαδημαϊκών κοινών στα υπάρχοντα πανεπιστήμια είναι ένα κρίσιμο πρώτο βήμα προς την επανεξέταση των ακαδημαϊκών κοινών του μέλλοντος. Υπάρχει συνεπώς επείγουσα ανάγκη να κοιτάξουμε και προς το παρελθόν αλλά και να σαρώσουμε το σημερινό τοπίο της πανεπιστημιακής αρχιτεκτονικής για να αναγνωρίσουμε, κατανοήσουμε και αναδείξουμε συναρπαστικούς και επιτυχείς χώρους που είναι «ελεύθεροι» – δημοκρατικοί, απρογραμμάτιστοι και κοινοί.
Χριστίνα Αργυρού και Ryan Neiheiser, Μαίος 2018
1 – Ραφαήλ, Η Σχολή των Αθηνών, 1509-1511, Νωπογραφία, 500εκ. x 770εκ. Αποστολικό Παλάτι, Βατικανό.
“La Scuola di Atene”1 è un progetto ambizioso; una visione utopica di uno spazio libero, aperto, informale e comune per imparare. È uno spazio intermedio. Né dentro né fuori, non una stanza, ma neanche semplice circolazione. È monumentale e al contempo generoso, quasi casuale. Non è una classe, eppure vediamo borsisti e studenti discutere, insegnare e studiare. Sebbene in generale si pensi che l’apprendimento avvenga esclusivamente in classe, docenti e architetti hanno rilevato da migliaia di anni che l’apprendimento avviene anche negli spazi intermedi; nei corridoi, per le scale, al bar, nel cortile. Socrate insegnava nell’Agorà. Platone fondò la sua Accademia in un uliveto fuori Atene e spesso insegnava camminando. I collegi medioevali erano organizzati intorno a un cortile comune. Nel XX secolo le università erano colme di spazi informali per l’apprendimento, spesso associati ad aree di circolazione, e ancor oggi persiste un particolare interesse nel progettare scale e gradonate come principali elementi caratterizzanti dell’architettura degli spazi accademici comuni.
Gli architetti nel corso della storia hanno sperimentato diverse strategie per creare “spazi liberi” nelle istituzioni accademiche – spazi non programmati, dove avvengono conversazioni improvvisate, chiacchere casuali, conferenze pop up, networking e insegnamenti informali. Tuttavia, questi spazi intermedi risultano spesso difficili da identificare nella complessità programmatica di un edificio universitario.
La mostra del Padiglione Grecia, “La Scuola di Atene”, considera gli spazi accademici comuni come prototipi architettonici; identificati, categorizzati e resi disponibili per analisi e confronto. Ιn particolare, la mostra presenta cinquantasei modelli di spazi educativi, costruiti e non costruiti, appartenenti a luoghi e tempi diversi. Senza alcun pretesto di essere canonica, completa o definitiva, la selezione proposta ambisce a fornire una molteplicità di esempi rappresentanti progetti da noi ritenuti convincenti. Tale studio, nel tempo e con maggiori risorse, ha le potenzialità per espandersi in modo produttivo e includere centinaia di altri progetti. I cinquantasei modelli esposti sono stati trattati in egual modo, montati su barre d’acciaio verticali, elevati ad un metro d’altezza per facilitarne la visualizzazione da ogni angolo, e organizzati secondo una griglia che riempie omogeneamente, in tutte le sue direzioni, lo spazio espositivo del Padiglione. I modelli sono accompagnati da dati, disegni e opuscoli illustrativi che consentono un ulteriore confronto tra i vari progetti. Un database dei cinquantasei modelli digitali è disponibile on-line per ulteriori riflessioni ed approfondimenti.
Il padiglione stesso è inteso come luogo di apprendimento a “spazio libero”. Adottando consapevolmente la forma architettonica (o il cliché dell’architettura?) dell’anfiteatro, lo spazio è costruito come paesaggio gradinato che consente lo studio individuale, conversazioni informali e dibattiti a larga scala. I modelli stampati in 3D per la mostra saranno distribuiti nello spazio invitando i visitatori a muoversi attraverso il padiglione e al contempo animando i modelli stessi, rendendoli partecipi del dibattito durante conferenze ed eventi.
Un padiglione che esamina gli spazi comuni occupati da studenti e docenti deve essere necessariamente analizzato e concepito dagli stessi. Il progetto è dunque una collaborazione internazionale tra studenti e docenti della National Technical University di Atene e dell’Architectural Association di Londra. Da una serie di workshops tenuti ad Atene e a Londra, durante la primavera del 2018, abbiamo collettivamente selezionato i progetti, identificato gli spazi accademici comuni per ognuno di essi, “disegnato” digitalmente gli esemplari estratti, e fabbricato i plastici.
Non esiste una definizione assoluta di spazi accademici comuni. Rimane qualcosa di soggettivo ed aperto alla discussione. Ciò nonostante risulta chiaro che tali spazi accademici sono quelli che paradossalmente o non hanno del tutto programma o sono in grado di accogliere una moltitudine di programmi. Gli spazi accademici comuni costituiscono in sostanza il tessuto connettivo del territorio universitario e spesso combaciano con gli spazi di libera circolazione, ma questi non necessariamente sono equivalenti. Prendendo in prestito la definizione di Hannah Arendt, gli spazi accademici comuni sono gli “space of appearance” (“spazi dell’apparenza”) dentro l’università, l’equivalente istituzionale del luogo pubblico per la città o del salotto per la casa. È lo spazio per vedere ed essere visto.
Pensiamo che l’architettura delle istituzioni accademiche abbia bisogno di un processo continuo di critica e innovamento e che gli spazi comuni dentro l’università siano vitali per il futuro dell’istituzione stessa. La ricerca, la rivelazione e la valutazione dell’architettura degli spazi accademici comuni che ci circondano è un primo passo importante verso la possibilità di reinventare gli spazi accademici comuni del futuro. C’è quindi una urgente necessità, tanto di guardarci indietro, quanto di esplorare il panorama attuale dell’architettura universitaria, al fine di progettare spazi interessanti e di successo che siano “liberi”: democratici, non programmati e comuni.
Xristina Argyros e Ryan Neiheiser, Maggio 2018
1 – Raffaello, La Scuola di Atene, 1509-1511, Affresco, 500cm x 770cm. Palazzi Apostolici, Vaticano.